Afleveringen Nederland op Film

Aflevering 1: Een eigen huis - vrijdag 20 juni om 20.30 uur bij MAX op NPO 2
Het eigen huis – de hoge prijs ervan en het grote gebrek er aan – is dagelijks in het nieuws. Dat eigen huis, in al z’n facetten, staat centraal in deze aflevering. Hoe zag dat huis eruit, en hoe veranderde dat? Was het een koop- of een huurhuis? Een douche was zeker nog niet standaard in de jaren ’60, en voor de oorlog hadden veel huizen zelfs geen aparte keuken. Hoe richtten we ons huis in, en hoe veranderde dat in de tijd? Al die ontwikkelingen zijn zichtbaar op de films die gewone Nederlanders met een filmcamera maakten in hun eigen omgeving. We richten de schijnwerpers op het meest Nederlandse huis dat er is: de doorzonwoning. En de wooncrisis van vandaag is bepaald niet de eerste in de geschiedenis van ons land. Keer op keer werd Nederland geconfronteerd met een tekort aan betaalbare, kwalitatief goede woningen. Met opnieuw veel bijzonder filmmateriaal. Daaronder de totstandkoming van een arbeiderswijk in de jaren ’30 in Alkmaar, beelden van Drentse plaggenhutten en een woonwagenkamp in Hilversum, midden in de oorlog. En onontkomelijk: het oranje-bruin van de jaren ’70.

Aflevering 2: Bij ons in 't dorp - vrijdag 27 juni om 20.30 uur bij MAX op NPO 2
Een ander onderwerp dat het nieuws domineert is het groeiende contrast tussen het leven in de stad en het leven in Nederlandse dorpen. De steden groeien, dorpen lopen leeg, en dat heeft grote gevolgen. Deze aflevering laat het zelfvoorzienende dorp uit het recente verleden zien. Dorpen die je in feite een leven lang niet uit hoefde, omdat alles er was: werk, scholen, winkels, openbaar vervoer, meerdere kerken, sportverenigingen en alle andere voorzieningen die nodig zijn in een mensenleven.  Dorpen waren plekken met een bloeiend verenigingsleven, met meerdere cafés waar men elkaar tegenkwam. Met een fanfare en een dorpshuis. Met lokale kleurrijke dorpsfiguren en met eigen helden. Gemeenschappen met eigen gewoontes en tradities. En ook met grote sociale controle, want het was niet de bedoeling af te wijken van de norm. In recordtempo zijn die dorpen van karakter veranderd. Het wordt zichtbaar aan de hand van films die amateurfilmers hebben gemaakt tijdens de afgelopen eeuw. We zien ook een reportage uit het Zeeuwse dorp Kats. De bewoners zijn daar zelf, en met groot succes, een supermarkt begonnen. En in Maren-Kessel kijken we met een grote groep dorpelingen naar de film die 55 jaar geleden in hun dorp werd gemaakt.

Er is zeker niet alleen slecht nieuws: steeds weer blijkt dat dorpsbewoners snel wennen aan het verdwijnen van voorzieningen, en dat zij hun dorpse leven nog altijd hoog waarderen.

Aflevering 3: Wij en onze dieren - vrijdag 4 juli om 20.30 uur bij MAX op NPO 2
Mooi zichtbaar op amateurfilm is de veranderde plaats die dieren in ons leven hebben gekregen in de afgelopen eeuw. Dat geldt voor dieren op alle plekken in de samenleving: huisdieren, boerderijdieren, dierentuin- en circusdieren, en de dieren die op ons bord belanden. Tot en met de wolf die onlangs in Nederland is teruggekeerd.

Honden, katten en andere huisdieren hebben bijna dezelfde status als kinderen gekregen. Ze worden in de watten gelegd, er wordt een vermogen uitgegeven aan voeding, krabpalen, caviashampoo en hondenjassen. Honden werden van nuttig waakdier tot troeteldier. Herders en ‘vuilnisbakkenrassen’ werden labradoodle’s en chihuahua’s. Katten werden van muizenjagers tot knuffelbeesten. Veel mensen hebben, meer dan vroeger, een emotionele band met hun huisdier.

Kortgeleden werkten we nog samen met de dieren: honden trokken de kar van de melkboer, paarden de trekschuit en de tram. Al die dieren raakten in de loop van de tijd hun baan kwijt.

Een van de meest gefilmde uitjes al die tijd was het bezoek aan de dierentuin. Daardoor is goed zichtbaar hoe anders we naar dieren zijn gaan kijken: niet lang geleden mochten kinderen de apen en giraffen nog voeren en een rondje rijden op de rug van een kameel of olifant. Het circus is inmiddels vrijwel dierenvrij, maar kortgeleden vormden de dieren daar nog de hoofdact: leeuwen, paarden, kamelen: de dieren waren de reden om naar het circus te gaan. Als mensen aangeklede apen vermaakten het publiek, tijgers sprongen door brandende hoepels. Daar zijn we

Op andere plekken is het dierenwelzijn juist sterk afgenomen. De boer met wat koeien, kippen en een varken maakte plaats voor een vleesverwerkende sector op industriële schaal.  Het contrast met de dieren die we als huisdier hebben, is heel groot.

Al die ontwikkelingen zorgden ervoor dat er steeds meer wordt gesproken en nagedacht over de rol van de dieren in ons leven. Ze hebben inmiddels zelfs een eigen politieke partij.

Aflevering 4: Een huis vol - vrijdag 11 juli om 20.30 uur bij MAX op NPO 2
Een gezin van 7,8,9 of meer kinderen was lange tijd in Nederland heel gewoon. Niemand keek ervan op. Vandaag de dag krijgt een Nederlandse vrouw gemiddeld 1,49 kind.

In deze aflevering, vol vrolijke beelden van kinderrijke gezinnen, vertellen we over de achtergrond van dat grote aantal kinderen, en hoe dat veranderde in de loop van de tijd. De beschikbaarheid van de pil, de afname van de rol van de kerk en de individualisering van de samenleving speelden een belangrijke rol. Vrouwen gingen andere keuzes maken.

Amateurfilmers – vaak de trotse vaders van grote gezinnen – legden vast hoe de familie met z’n twaalven rond de eettafel zat. Hoe er ook staanplaatsen in de auto waren. Hoe zussen als tweede moeder fungeren voor jongere kinderen. Margreet Huijgen (88) vertelt aan de hand van de bijzonder films die haar vader maakte over het Haarlemse gezin met 15 kinderen. We zijn bij een Friese familie die al uit vier dochters bestond, toen er eind jaren ’60 een drieling werd geboren. Die bestond opnieuw uit drie meisjes.

Het is een verhaal met meer kanten, want dat sterk afgenomen kinderaantal veranderde zo’n beetje alles in Nederland. Er bleef meer geld over, er bleef meer aandacht over per kind, maar het zorgde ook voor vergrijzing, en daarmee een grote druk op het werkende deel van Nederland.

Aflevering 5: Heerlijke hobby's - vrijdag 18 juli om 20.30 uur bij MAX op NPO 2
Omdat er weinig geld en tijd was, bestond het leven van een doorsnee Nederlander een eeuw geleden vrijwel volledig uit noodzakelijke activiteiten. Er werd veel en hard gewerkt, en op zondag was er de kerk. Dat veranderde Er kwam steeds meer tijd en geld voor andere zaken dan het nuttige. Voor hobby’s. Massaal gaven we ons eraan over. Nederlanders gingen dingen verzamelen: postzegels, suikerzakjes, munten of sigarenbandjes. Er werden modeltreinen op zolder gebouwd. Mensen werden lid van een muziek- of sportvereniging. Er werden taarten gebakken, handwerken gemaakt en er werd geknutseld. Anderen gingen biljarten, tekenen, schilderen, macrameeën of bloemschikken. Nog weer anderen stortten zich op duivenmelken, motorcrossen of toneelspelen. Ieder had z’n eigen manier om het leven leuker, interessanter en meer ontspannen te maken.

Het is een aflevering van Nederland op Film met extra aandacht voor de mooiste liefhebberij van allemaal: filmen. We richten de schijnwerpers op de mannen en vrouwen die deze serie al jarenlang mogelijk maken: de amateurfilmers van Nederland. Met hun hobby legden zij gezamenlijk de geschiedenis van het dagelijks leven in Nederland van de afgelopen eeuw vast.

Aflevering 6: Suriname op film - vrijdag 25 juli om 20.30 uur bij MAX op NPO 2
2025 is het jaar waarin de Surinaamse onafhankelijkheid van 1975 wordt gevierd. Zoals we eerder met Nederlands-Indië hebben gedaan, is er nu een speciale aflevering over de geschiedenis van Suriname als kolonie van Nederland, en hoe die positie veranderde. Met amateurfilms – sommigen van een eeuw geleden - die de schoonheid en diversiteit van Suriname laten zien. Alle bevolkingsgroepen, allemaal ook met een eigen geschiedenis, komen voorbij. Inclusief de enige bevolkingsgroep die er al woonde toen Nederland Suriname tot kolonie maakte: de inheemsen. De meeste films zijn gemaakt door Nederlanders die er woonden en werkten, en die zijn daardoor ook met een koloniale blik gemaakt. Elk beeld maakt duidelijk hoe die koloniale geschiedenis z’n effect heeft gehad op de huidige bevolkingssamenstelling van Suriname.

Kathleen Ferrier komt uitgebreid aan het woord. Zij is behalve prominent politica ook de dochter van Johan Ferrier, de eerste president van het onafhankelijke Suriname. Daarnaast was hij een hartstochtelijk amateurfilmer. Uit zijn collectie films worden veel beelden getoond. Van officiële staatbezoeken en reizen naar de diepe binnenlanden in het oerwoud, tot een onderonsje met de familie van Beatrix, Claus en de kinderen op Drakensteyn. Want altijd ging de camera mee.