Uniek beeldmateriaal in 5 mei-special Nederland op Film

Een speciale aflevering van Nederland op Film toont aan de hand van films die gewone Nederlanders maakten in hun eigen omgeving, hoe ons land tussen september 1944 en mei 1945 werd bevrijd van de Duitse bezetter. Omdat veel amateurfilmers tijdens de oorlogsjaren een laatste filmrol hadden bewaard voor de dag waarop de bevrijding eindelijk een feit zou zijn, kunnen we vandaag de dag nog van provincie tot provincie, van stad tot stad zien hoe die bevrijding verliep. En hoe daarop het grootste feest uit de geschiedenis losbarstte. Op zondag 5 mei, om 22.05 uur bij MAX op NPO 2, een special van Nederland op Film, die gaat over het laatste oorlogsjaar en de bevrijding van Nederland. 

Het laatste oorlogsjaar was een jaar van enorme contrasten. Terwijl Zuid-Nederland al in september 1944 was bevrijd, moest voor het westen van ons land het zwaarste nog komen: de Hongerwinter. Het werd een jaar waarin Nederland leefde tussen hoop en vrees. 

De beelden van triomfantelijk binnengehaalde geallieerde bevrijders en van de feesten die daarop volgden, contrasteren sterk met de beelden die andere amateurfilmers maakten van de dramatische gebeurtenissen uit het laatste oorlogsjaar. Zichtbaar zijn onder meer de verwoestende gevolgen van bombardementen op steden als Eindhoven, Maastricht en Den Haag. De strijd om Groningen is zichtbaar. Er zijn beelden van de Slag om de Schelde. Het oprukken van geallieerde troepen door de lucht en over de grond in het kader van Operatie Market Garden is te zien, een operatie die zou mislukken. Er zijn filmbeelden gemaakt die de dramatische schaarste tijdens de Hongerwinter voelbaar maken. Andere filmers legden de verwarring op Dolle Dinsdag vast, toen ten onrechte werd gedacht dat de oorlog al was afgelopen. 

Er is bijzonder beeld van de uitzinnige vreugde waarmee de geallieerde voedseldroppings gepaard gingen. Door veel filmers werd vastgelegd hoe rekeningen werden vereffend, toen de bevrijding eenmaal daar was: mensen die verdacht werden van collaboratie werden publiekelijk te schande gemaakt. Als prominente NSB’ers als Robert van Genechten en Anton Mussert worden gearresteerd, zijn er gewone Nederlanders met een camera bij om dat te vereeuwigen. Hetzelfde geldt voor de massale aftocht van Duitse soldaten.

Steeds wordt duidelijk hoe gevaarlijk juist de dagen vlak voor en na de bevrijding waren. Schietincidenten in het hele land eisten op de valreep nog veel slachtoffers. En niet-ontplofte munitie, vaak midden op straat, vormde een gevaar dat overal op de loer lag. Mooi is dan weer hoe vastgelegd wordt hoe overal de verplichte verduistering van de ramen wordt verwijderd. Een prachtig symbool van het einde van een duistere periode.  

De vreugde is groot, maar de schade aan Nederland, ook al minutieus vastgelegd door gewone Nederlanders met een filmcamera, is haast onvoorstelbaar. Nog veel groter is het verdriet dat er is om alle mensen die de oorlog niet overleefden, waaronder driekwart van alle Nederlandse Joden.

Speciale aandacht is er voor de unieke filmbeelden die zijn gemaakt door Frits Thors, de man die later landelijk bekend zou worden als presentator van het Journaal. Zijn dochter Kitty Versluis-Thors, zelf als klein meisje te zien op de films van haar vader als Canadese bevrijders haar op de arm nemen, vertelt erover in de uitzending. 

Nederland op Film wordt geproduceerd door MediaLane.

Nederland op Film - 5 mei special
Op zondag 5 mei
Om 22.05 uur bij MAX op NPO 2
Presentatie: Wim Daniëls