Afleveringsinformatie nieuw seizoen Nederland op Film

Aflevering 1: Uit het Keurslijf – zaterdag 11 juni om 19.50 uur bij MAX op NPO 2
Als er iets spectaculair verandert tijdens het tijdperk van de amateurfilm, dan is het de plek die Nederlandse vrouwen innemen in het dagelijks leven. Op de vele uren amateurfilm die gewone Nederlanders maken, is dat glashelder terug te zien. Vrouwen die geboren worden in de beginjaren van de filmcamera mogen niet stemmen. Ze worden geacht te trouwen, kinderen te krijgen en zich aan het huishouden te wijden. Een broek aantrekken is uit den boze. Werken doen ze wel, als dienstmeid, juf of verpleegster. Maar weliswaar tót hun trouwdag. Meisjes krijgen poppen en speelgoedservies als cadeau, terwijl jongens met bouwdozen, blokken en autootjes op een werkend leven worden voorbereid. Tot 1956 mogen gehuwde vrouwen geen bankrekening openen of zelfs maar op reis zonder toestemming van hun man. Pas diep in de jaren 60 komt er een kentering in dat beeld. Nederlandse vrouwen durven steeds meer ruimte voor zichzelf op te eisen. Ze beginnen op alle terreinen aan een inhaalslag, die tot op de dag van vandaag gaande is. 

Aflevering 2: Rust, reinheid en regelmaat – zaterdag 18 juni om 20.00 uur bij MAX op NPO 2
Veel Nederlanders kopen een filmcamera om het opgroeien van hun kinderen in alle facetten vast te leggen. Dat begint al bij de geboorte en alle rituelen die daarbij horen. In de jaren daarna geldt dat ook voor het leren lopen en fietsen, netjes eten, tandenpoetsen, wassen en alle andere terugkerende opvoedroutines. Elk stapje in het proces van opgroeien is terug te zien op films die gewone Nederlanders maken. Wat vooral opvalt is dat er minder dan nu tijd en ruimte is voor de individuele wensen van een kind. Ouders zijn vaak blij als ze alle kinderen kunnen voeden en kleden. Oudere broers en zussen helpen bij het wassen, aankleden en voeden van de jongsten. Kinderen slapen samen op een kamer en dragen elkaars kleren. Gehoorzaamheid is de belangrijkste deugd en corrigerende tikken worden als normaal beschouwd. Vaders bemoeien zich nauwelijks met de opvoeding. Langzaam maar zeker verandert dat allemaal. Gezinnen worden kleiner en de welvaart stijgt, waardoor er meer persoonlijke aandacht voor de kinderen komt. De opvatting over opvoeden verandert sterk: het kind wordt een individu. Wat het betekent in het tijdperk van de amateurfilm om kind te zijn en op te groeien in Nederland, daarover gaat deze aflevering.

Aflevering 3: Ja en Amen – zaterdag 25 juni om 20.00 uur bij MAX op NPO 2
Gedurende het tijdperk van de amateurfilm speelt de kerk een grote rol in het dagelijks leven van veel Nederlanders. Dat begint al bij de doop, en blijft zo tot het einde van het leven. Voor de maaltijd en voor het slapengaan wordt gebeden, zondag staat in het teken van kerkbezoek. Katholieke kinderen gaan ter communie, de pastoor of dominee komt op huisbezoek. Alles in het leven verloopt langs verzuilde lijnen. Katholieken en protestanten hebben eigen scholen, sportclubs, arbeidersverenigingen, kranten, ziekenhuizen, kaartclubs, biljartverenigingen en muziekkorpsen. Soms ook eigen groenteboeren, kruideniers en slagers. Twee geloven op een kussen, daar doen we niet aan. Een Zeeuwse amateurfilm laat gereformeerde mannenbroeders zien die voor de achterban hoogstpersoonlijk de leesmap samenstellen. Want lang niet elk tijdschrift is geschikt.

Aan de hand van vele, door gewone Nederlanders gemaakte, amateurfilms wordt het verhaal verteld van de rol van de kerk in ons leven, en hoe die vanaf de jaren 60 razendsnel verandert. In enkele decennia maakt een groot deel van de Nederlanders zich los van de kerk. Met in deze aflevering ook bijzondere amateurbeelden gemaakt tijdens de oorlog op een boerderij in Nieuw-Vennep: een gereformeerde boer acht het zijn religieuze plicht om Joodse medeburgers te laten schuilen op zijn boerderij. Tot het onderduikadres verraden wordt.

Aflevering 4: Krasse Knarren – zaterdag 2 juli om 19.50 uur bij MAX op NPO 2
Oud, dat ben je vaak al jong in de tijd van de filmcamera, zo laten de beelden zien die gewone Nederlanders de afgelopen eeuw maken in hun eigen omgeving. Boven de 55 zijn velen al versleten, door de zware omstandigheden waarin we leven en werken. Al die tijd richten filmende Nederlanders met veel liefde hun lens op onze ouderen. Lang betekent oud-zijn in Nederland bijna automatisch arm-zijn. Er zijn weinig Nederlanders met een pensioen, ouderen werken door tot het echt niet meer gaat, waarna ze afhankelijk worden van hun kinderen of de liefdadigheid. De komst van bejaardenhuizen, waarin ouderen in eerste instantie met tientallen ‘op zaal’ slapen, met slechts een eigen bed en kast, is een voorzichtige stap voorwaarts. De invoering van de AOW is een volgende stap op weg naar een betere oude dag. Het is te zien op de films die gewone Nederlanders met hun filmcamera maken. Met ook vrolijke films waarop te zien is dat ouderen massaal op een jaarlijks ‘bejaardenuitje’ gaan, uitgezwaaid door het volledige dorp. Veel intieme films met grootouders en kleinkinderen en alle rituelen die daarbij horen en bijzonder filmmateriaal van Opoe Tjadens (1829-1935) uit Groningen die jarenlang de oudste vrouw in Nederland is. Films met oude dames die in hofjes wonen en van de komst van ‘moderne’ verzorgingstehuizen waar dagelijks gesjoeld, gekaart, gebiljart en gebingood wordt. En films van ouderen in de jaren 70 en 80 die het zich ineens kunnen veroorloven ‘op cruise’ te gaan. Hoe het is om oud te zijn in Nederland - en hoe dat verandert - daarover gaat deze aflevering van Nederland op Film.

Aflevering 5: Had ik maar een vak geleerd – zaterdag 16 juli om 19.45 uur bij MAX op NPO 2
Nederlandse kinderen van arbeiders en kleine middenstanders gaan in het tijdperk van de amateurfilm voor het overgrote deel naar de Ambachtsschool, de Huishoudschool of de MULO. Ongeacht hun capaciteiten of eigen wensen. Vandaag de dag doen ouders er alles aan om hun kinderen op de HAVO of het VWO te krijgen, maar destijds is dat heel anders. Kinderen doen wat hun ouders ook doen; jongens gaan een vak leren op de Ambachtsschool, meisjes leren strijken, koken en naaien op de Huishoudschool – die ook wel de Spinazieacademie wordt genoemd. De jongens en meisjes die hogerop willen – met een kantoorbaan als gedroomd ideaal – gaan naar de MULO. Op de vele amateurfilms, vaak gemaakt door filmende leraren of ouders, is het dagelijks leven op die scholen te zien. De vele vakken waarin les wordt gegeven, de schoolkampen, sportdagen en schoolfeesten. Maar ook het gezamenlijk tegen de wind in naar school fietsen en de ontluikende liefdes rond het fietsenhok. De middelbare school van de ‘gewone Nederlander’, daarover gaat deze aflevering. Presentator Wim Daniëls – zelf trots oud-leerling van de MULO – gaat op bezoek bij een voormalig klasgenoot.

Aflevering 6: Tempo doeloe – zaterdag 30  juli om 19.45 uur bij MAX op NPO 2
Nederlanders die voor kortere of langere tijd naar Nederlands-Indië gaan, nemen als het even kan een filmcamera mee. Vaak wordt die speciaal voor dat doel aangeschaft. Voor de thuisblijvers en voor de herinneringen voor later, wordt elk aspect van dat nieuwe, exotische bestaan tot in detail vastgelegd. Dat begint met de wekenlange bootreis, die voert langs vele tussenstops. De grote koloniale huizen vol personeel ter plaatse. Kinderen die per auto met chauffeur naar school worden gebracht. De zeer uitbundige vieringen van Nederlandse feestdagen als Sinterklaas en Koninginnedag. Het dagelijks werk, onder het motto ‘daar werd wat groots verricht’. Juist nu Nederland meer dan ooit worstelt met z’n koloniale verleden, is het intrigerend om op al die amateurfilms de vanzelfsprekendheid van het toenmalige koloniale leven zo nadrukkelijk terug te zien. Ook wordt zichtbaar dat sommige filmers wel degelijk oog hebben voor de veranderende tijden.

Over Nederland op Film
Nederland op Film is een serie die niet alleen gaat over Nederland en hoe dat veranderde, de serie is ook gemaakt dóór Nederland. Makers en mensen die te zien zijn op de films komen aan het woord. Elke aflevering heeft een ander thema. Bij elkaar vormt de serie een bijzonder geschiedkundig document over het ‘gewone’ leven van onszelf, onze ouders en grootouders.

Nederland op Film wordt geproduceerd door MediaLane.

Nederland op Film (zes afleveringen)
Vanaf zaterdag 11 juni
Om 19.50 uur bij MAX op NPO 2
Presentatie: Wim Daniëls

MAX-programma’s terugkijken of -luisteren? Dat kan via MAX Vandaag.

Facebook.com/OmroepMAX | Twitter.com/OmroepMAX | Instagram.com/OmroepMAX_ | #NLopFilm